گلهای جاویدان ۱۱۹

      
 روشنک (دگلمه) : گلهای جاویدان          
   به چه کارآیدت زگُل طبقی

گُل همین پنج روز و شش باشد

  ازگلستان من ببرورقی

وین گلستان همیشه خوش باشد

  
         سعدی گلستان  
 روشنک (دگلمه)          
   الهی همۀ شادیها بی یاد توغروراست وهمۀ غمها با یاد تو سرور . این مضمون عابدانه ، شیرین و لطیف و ساده بیان متفکری است که ازپایه گذاران نثرمسجع است ؛ نثری که قرنها پس ازاوسعدی به کمال رسانید . الهی همۀ شادیها بی یاد توغروراست وهمۀ غمها با یاد تو سرور.    
           
   خدای تعالی می بیند ومی پوشد ، همسایه نمی بیند و می خروشد . چنان زی که به ثنا ارزی و چنان میر که به دعا ارزی . چون پیش بزرگی درآیی همه گوش باش ، چون او سخن گوید تو خاموش . اگر برهوا پری مگسی باشی وگربرروی آب روی خسی باشی دل بدست آرتا کسی باشی .     
           
   پنج چیزنشانۀ سختی است : بی شُکری دروقت نعمت ، بی صبری دروقت محنت ، بی رضایی در وقت قسمت ، کاهلی در وقت خدمت ، بی حرمتی دروقت صحبت . دوست را ازدربیرون کنند اما از دل بیرون نکنند .    
           
  بیزارم ازآن طاعت که مرا به عُجب آرد

الهی بیزارم ازآن طاعت که مرا به عُجب آرد

  بندۀ آن معصیتم که مرا به عذرآرد

بندۀ آن معصیتم که مرا به عُذرآرد

  
         خواجه عبدالله انصاری  
 روشنک (دگلمه)          
   وی ازمعاصرین خواجه ابوسعیدابوالخیر، البرسلان سلجوقی وخواجه نظام الملک است وبه نام خواجه عبدالله انصاری مشهور. خواجه عبدالله انصاری ازموجبین سَبکی است که ضمن نثری شیوا شعری مناسب منظور به کار بَرَد . چنانکه شیخ اجل در گلستان به وجه احسن نموده .    
           
  روزگاری اورا می جستم خود را می یافتم

عشق آمد و شد چوخونم اندررگ و پوست

اجزای وجودم همگی دوست گرفت

اجزای وجودم همگی دوست گرفت

اکنون خود رامی جویم اورا می یابم

تا کرد تهی مرا و پُرکرد ز دوست 

نامی است زمن بَرمن وباقی همه دوست

نامی است زمن بَرمن وباقی همه دوست 

  
         خواجه عبدالله انصاری  
           
   نوشته اند که خواجه عبدالله انصاری را حافظه ای شگفت انگیز بوده وچون به محضردانشمندان و سخن سرایان درآمد استفاضه ها نمود . بالاخص ازادراک شاگردی ومریدی شیخ ابوالحسن خرقانی که ازاجلّۀ مشایخ قرن پنجم است و پس ازاو به جانشینی اش نائل آمد و به تصانیف و رسالاتی به عربی و فارسی پرداخت . ذَمُ الکلام ، منازل السائرین ، کتاب الاسرار، رسالۀ ارادت و قلندرنامه ، محبت نامه ، الهی نامه ، رسالۀ منقولات و چند رسالۀ دیگر . مشهورترین اثراو مناجات نامه است که نزد خاص و عام معروف است و با سبکی ساده ، شیرین ، نافذ و دل انگیزتنظیم یافته و از شاهکارهای نثر مسجع قرن پنجم است .
  
           
   الهی اگربهشت چون چشم و چراغ است
  بی دیدارتو دَرد و داغ است 
  
           
     الهی میدانی که ناتوانم - پس ازبلا برهانم 

    
   الهی می پنداشتم که تورا شناختم - اکنون آن 

الهی من به حوروقصورنسازم - اگرنَفَسی با 

پنداشت شناخت رادرآب انداخت

وگردربهشت کنی بی جمال تو خریدارنیستم 

  
           
   لهی اگرعبدالله را بخواهی گداخت دوزخی دگرباید آرایش اورا - واگربخواهی نواخت بهشتی دیگرباید آسایش اورا - بسازکارمن ومنگربه کردارمن - دلی ده که طاعت افزون کند - طاعتی ده که به بهشت رهنمون کند    
           

الهی اگرمرا دردوزخ کنی دعوی دارنیستم 
  وگردربهشت کنی بی جمال تو خریدارنیستم    
         خواجه عبدالله انصاری  
           
  ازآنچه به سمع رسید می توان دریافت که خواجه عبدالله را درحالات عرفانی خاصه درعرفان عابدانه چه مقامی بوده . درشریعت استاد و درطریقت پیر . محدثی بوده عارفی به دوست ، ازصوفی گریش چه گوییم که صوفی خود اوست .
  
           
 محمد سلطانی (دگلمه)          
  عشق آمد و شد چوخونم اندررگ و پوست

اجزای وجودم همگی دوست گرفت

تا کرد تهی مرا و پُرکرد زدوست

نامی است زمن برمن و باقی همه اوست

  
           
  درعشق توگه پست وگهی مست شوم

درپستی ومستی ارنگیری دستم

وز یاد تو گه نیست و گهی هست شوم 

یک بارگی ای نگاراز دست شوم 

  
           
 

در راه خدا دوکعبه آمد حاصل

تا بتوانی زیارت دلها کن

تا بتوانی زیارت دلها کن

یک کعبۀ صورت است و یک کعبۀ دل

که افزون زهزار کعبه آمد یک دل

که افزون زهزار کعبه آمد یک دل

  
       

خواجه عبدالله انصاری

  

فاخته ای ( آواز)

          
 

عشق آمد و شد چوخونم اندررگ و پوست

اجزای وجودم همگی دوست گرفت

درعشق توگه پست وگهی مست شوم

درپستی ومستی ارنگیری دستم

تا کرد تهی مرا و پُرکرد زدوست

نامی است زمن برمن وباقی همه اوست

وزیاد تو گه نیست و گهی هست شوم

یک بارگی ای نگاراز دست شوم

  
           
 

درپستی ومستی ارنگیری دستم

در راه خدا دوکعبه آمد حاصل

تا بتوانی زیارت دلها کن

یک بارگی ای نگاراز دست شوم 

یک کعبۀ صورت است و یک کعبۀ دل

که افزون زهزارکعبه آمد یک دل 

  
       

خواجه عبدالله انصاری

  
روشنک (دگلمه)          
 

شاید به نظرما امروزه مضامین و تشبیهات این رباعیات تازگی نداشته و بکرنیاید . البته باید توجه داشت که خواجه عبدالله از سرایندگان قرن پنجم است . درسیصد ونود وشش هجری قمری درهرات چشم به جهان گشود و پس از سفرهای بسیارو درک صحبت فضلای آن دوران خاصه نیشابور به سال 481 خاک مولدش دربرگرفته و نیزشایان توجه است که پس از خواجه عبدالله انصاری بسیاری از سرایندگان که اشعارشان بیشترمعروف است چنین مضامین ، لغات و اصطلاحات را به کاربرده اند . سوزهجر، کعبۀ دل ، هستی و نیستی ، دستگیری و از دست شدن ، گرمی بازار که امروزه ازفرط استعمار صورت کلیشۀ چاپ را پیدا کرده است ولی اعم ازاینکه چنین بدانید ویا چنان پندارید یک چیز مسلم است که نثراو ساده ، روان و دارای سجع های لطیفی است که بسیاربه مورد به کاربرده شده و با وجود پُرمغزی و جنبۀ معنوی هیچگونه تکلف و تصنعی درآنها محسوس نیست . گفتارمنثوراو مانند نثر سعدی پس ازگذشت نُه قرن شیرین وجذاب و قابل درک همگان است . 

  
           

ذبیحی (آواز) 

          
   الهی اگربهشت چون چشم و چراغ است

الهی اگرمرا دردوزخ کنی دعوی دارنیستم

بی دیدارتو دَرد و داغ است 

و گر در بهشت کنی بی جمال تو خریدارنیستم

  
           
   الهی عبدالله را ازسه آفت نگاه دار - از وساوس شیطانی، از حواجس جسمانی وازغرورنادانی     
 

الهی همۀ شادیها بی یاد توغروراست و همۀ غمها با یاد تو سُرور 

  
       

خواجه عبدالله انصاری

  
محمد سلطانی (دگلمه)          
 

درکودکی بازی ، درجوانی مستی و درپیری سُستی ؛ پس خدا را کِی پرستی .

    
        خواجه عبدالله انصاری  
 

این هم گُلی بود جاویدان ازگلزارادب ایران . گُلی که هرگزنمیرد . شب خوش 

    
           
           

Back to programme page