لاادری (حبیب ساهر)
حبیب ساهر (۱۲۸۲-۱۳۶۴ ش) متخلص به «لاادری» در تبریز به دنیا آمد، پدربزرگ وی مدتی قبل همراه با خانواده از روستای ترك میانه به تبریز مهاجرت کرده و در محله دوه‌چی ساکن شده بود. پدرساهر، میرقوام در آشوب‌های داخلی شهر تبریز در روزهای پیروزی انقلاب مشروطیت در سنگر سرخاب کشته شد و ثروت قابل توجه پدرش را برادر بزرگش تصاحب کرد؛ کودکی حبیب در فقر و تنگدستی گذشت. تحصیلات مکتبی‌اش را در شاگردی ملایی طی کرد که مجبورش می‌کرد در حالی‌که زبان فارسی را خوب نمی‌دانست، گلستان و بوستان سعدی را از بر کند. دوران دبیرستان را با استاد شهریار هم‌مدرسه شد و به گمان بسیاری، منظور شهریار از «شهریارا بی‌حبیب خود نمی‌كردی سفر»، ساهر بوده است . بعد از دوران دبیرستان و مراودت ادبی با شهریار، به كردستان رفت. او در سال ۱۳۰۶ ش برای کسب تحصیلات‌عالی به استانبول رفت و در سال ۱۳۱۲ ش موفق به اخذ کارشناسی جغرافیا شد، در شش سالی که در کلوپ امریکایی‌های استانبول اقامت داشت، با دو کشیش کاتولیک فرانسوی دوستی پیدا کرد که اطلاعات گسترده‌ای از ادبیات نوی فرانسه داشتند و چیزهای زیادی از آنها به‌خصوص در مورد شعر مدرن فرانسه آموخت و تعدادی از آثار شاعران نوپردازی مثل بودلر را به فارسی ترجمه کرد. در استانبول با موج شعر نوی ترکی (و افکار ترک‌های جوان) آشنا شد، ولی استاد اصلی خودش در شعر را تقی رفعت می‌داند که در تبریز زمان خیابانی با خانم شمس کسمائی نشریه آزادیستان را به عنوان «ارگان تجدد ادبی» چاپ می‌کردند. ساهر پس از 6سال زندگی در استانبول عازم باکو شد و پس از مدتی به تهران رفت. وی در ادارۀ معارف تهران به عنوان معلم استخدام شده و در سال ۱۳۱۳ش برای تدریس جغرافیا به زنجان فرستاده شد، به دلیل تدریس به زبان مادری کودکان در زنجان (ترکی) و عدم توجه به تذکرات، ساهر به مازندران تبعید و در مازندران به دلیل ابتلا به مالاریا به تهران بازگشت، بعد به قزوین رفت و در نهایت در تبریز مشغول تدریس شد، در سال ۱۳۲۰ ش همراه با پایان خفقان رضاشاهی فعالیت‌های فرهنگی و ادبی فراوانی در ایران و مخصوصاً آذربایجان شروع شد و ساهر هم به‌نوبه خود فعالیت‌های ادبی‌اش را گسترش داد و تعدادی از کتاب‌های خود را پخش کرد. در دورۀ حکومت پیشه‌وری در تبریز، حبیب ساهر کتاب‌های درسی را به ترکی نوشت. در اواخر سال ۱۳۲۵ ش و بعد از بازگشت حکومت پهلوی به آذربایجان ساهر را به اردبیل تبعید نمودند. وی در اردبیل به معلمی پرداخت و بدون توجه به تحت نظر بودنش مجموعه شعر فارسی با نام اشعار جدید را در نسخه‌های محدودی پخش کرد، بعد از ۳ سال زندگی در اردبیل بار دیگر به قزوین فرستاده و در آنجا مشغول تدریس شد. در همان سال‌ها کتاب‌های ترکی كؤوشن و لیریك شئعرلر را به‌طور پنهانی پخش کرد، پس از آن هم کتاب‌های شعر فارسی خوشه‌ها، اساطیر و اشعار برگزیده را نیز منتشر نمود، ساهر پس از ۱۳ سال زندگی در قزوین به تهران منتقل شده و تا پایان عمر در تهران زندگی می‌کند، وی در تهران آثار كتاب شعر ۱؛ كتاب شعر ۲؛ میوه گس؛ نمونه‌هایی از ادبیات منظوم ترك؛ سحر ایشیقلانیر را به چاپ رساند، بعد از انقلاب اسلامی اشعار بسیاری از ساهر در مجله‌های منتشره در تبریز، زنجان، تهران و...چاپ شد. از ساهر در مطبوعات فارسی تنها با امضای ساهر «ساهر حبیب ساهر»، «میرحبیب ساهر»، «ساهر تبریزی» و در مطبوعات تركی با امضاهای «ساهر»، «اولكر»، «لاادری»، «آیدنی»، «آقجانابلی» و «سرخابلی»، مقالات، اشعار و نوشته‌هایی به چاپ رسیده است. ساهر، داستان‌نویس و شاعری توانا بود. از او آثاری به سه زبان تركی ، فارسی و فرانسوی منتشر شده است. هم‌زمان با میرزاتقی‌خان رفعت و قبل از ظهور نیما، ساهر «شعر نو فارسی» سرود و سبك جدیدی را در شعر تركی بنیان گذاشت و عنوان «پدر شعر نو تركی ایران» را از آن خود كرد. نوآوری‌های حبیب ساهر، با آنكه در فضای ادبیات معاصر، انعكاس چندانی نیافته، از نظر تاریخ تطور شعر فارسی حایز اهمیت است؛ چراكه از یك طرف، بدعت‌های او در شكستن قالب‌های كلاسیك، مستقل از تجربۀ نیما یوشیج بود و از طرف دیگر، اقتباس و ترجمه‌هایی كه حبیب ساهر از آثار ادبی شاعران تركیه انجام داده، از حیث حجم و كیفیت، خود خدمتی در راستای غنا بخشیدن به ادبیات فارسی محسوب می‌شده است. اكنون در دانشكده‌های ادبیات تركیه و جمهوری آذربایجان، دانشجویان دوره‌های عالی ادبیات تركی، برای فارغ‌التحصیلی، باید در كنار سایر دروس خود، درسی سه واحدی به نام «ساهر شناسلیق» را هم بگذرانند. ظرایف ادبی اشعار تركی ساهر، هم‌چون «حیدر بابایه سلام» شهریار، در میان ترک‌زبانان گسترده و غنی است. وی، جزء آخر قرآن كریم، بخشی از غزلیات حافظ، شصت رباعی اصیل و ناب از خیام، گلستان سعدی و بسیاری آثار دیگر را به صورت منظوم به زبان تركی معاصر ترجمه كرده است. این شاعر مبارز و مردمی ملت آذربایجان بعد از یک عمر مبارزه در راه استیلای حق و خدمت به مردم در شب ۲۴ آذر ۱۳۶۴ ش چشم از جهان فروبست ودر بهشت زهرا به خاک سپرده شد. آثار فارسی ساعر عبارت‌اند از: مجموعه شعر نو و كهن شقایق (۱۳۲۲)؛ سایه‌‌ها (۱۳۲۴)؛ اشعار برگزیده (۱۳۲۶) افسانۀ شب (۱۳۲۵)؛ خوشه‌ها (۱۳۳۳)؛ جغرافیای ایالت خمسه (۱۳۲۷)؛ اثر علمی ـ تحقیقی دربارۀ جغرافیا (۱۳۲۷)؛ اساطیر (۱۳۴۵)؛ اشعار برگزیده (۱۳۴۷)؛ كتاب شعر ساهر ۱(۱۳۵۳)؛ كتاب شعر ساهر ۲ (۱۳۴۵)؛ میوۀ گس (مجموعۀ حكایات و خاطرات ـ ۱۳۵۴)؛ ادبیات منظوم تركی (آنتالوژی، مشتمل بر شرح حال بیش از صد شاعر ترك زبان اهل تركیه - ۱۳۵۶). از آثار ترکی وی می‌توان مجموعۀ شعر لیریك (۱۳۴۴)؛ سحر ایشیقلانیر (۱۳۵۸)؛ ترجمه‌هایی منتخب از آثار كلاسیك فارسی به تركی سوءنمین گونشلر (۱۳۶۱)؛ مجموعه خاطرات داغینیق خاطره لر (۱۳۶۱) را نام برد. عمده آثار استاد ساهر به تركى است كه در مطبوعات مختلف به چاپ رسیده است. وی هم‌چنین واپسین سال‌هاى عمر خود را عمدتاً به انتشار دو سه جلد اثر ماندگار تركى و نیز همكارى با نشریات تركى اختصاص داد که از جملۀ آنها مى‌توان به بیش از ٢٠٠ شعر، مقاله، داستان و خاطره در نشریات تركى هم‌چون وارلیق، آزادلیق، یئنى یول، انقلاب یولوندا و .... اشاره كرد. از ساهر کتاب‌هایی نیز به شرح ذیل ترجمه شده‌اند: شش شعر با مقدمه‌ای به‌نام «نمونه‌هایی از شعر ساهر» (۱۳۴۷)؛ منظومه فلكلوریك آرزی و قمبر (۱۳۵۵)و قصۀ درس گلستان (۱۳۵۸) از مجموعۀ هفت قصه. وی هم‌چنین دارای آثار بسیاری به زبان فارسی و ترکی است که تاکنون منتشر نشده‌اند.
با خلوت گزیدگان خاك: گوشه‌هایی از تاریخ ادبیات معاصر (۴۸-۶۲). دید از نوآوری‌های ساهر
In association with The Iran Heritage Foundation © All rights reserved 2025. Jane Lewisohn | Website by